Nazywany jest też Niebieskim Marcem (ang. Blue March) – jego symbolem jest niebieska wstążeczka.
Rak jelita grubego to drugi u kobiet i trzeci u mężczyzn najczęściej występujący nowotwór w Europie. Każdego roku diagnozuje się go u około 500 000 Europejczyków, a blisko 250 000 z nich umiera. W Polsce diagnozę słyszy ponad 19 000 osób rocznie, z czego ponad 12 000 umiera. Nowotwory jelita grubego są trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na choroby nowotworowe wśród kobiet (po raku płuca i raku piersi) oraz drugą wśród mężczyzn (po raku płuca).

Rokowanie w raku jelita grubego zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu w momencie operacji. Wcześnie rozpoznany, gdy rak jest ograniczony do błony śluzowej lub nie przekracza błony mięśniowej, jest uleczalny – około 85-100 % pacjentów przeżywa 5 lat po leczeniu. Niestety aż 80 % wszystkich przypadków raka jelita grubego w chwili rozpoznania jest na etapie, gdy guz przekracza ścianę jelita, wtedy przeciętny odsetek 5-letnich przeżyć wynosi 50–60 procent.

Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju nowotworu zalicza się:

• predyspozycje genetyczne – są w ok. 20–25% przypadków głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu. Przyjmuje się, że występowanie raka jelita grubego u członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa zwiększa dwukrotnie ryzyko zachorowania
• wiek – około 72% populacji u której zdiagnozowano raka jelita grubego, była w wieku powyżej 65. lat. Szczyt zachorowań przypada w wieku około 60.-70. lat.
• obecność w jelicie grubym gruczolaków,
• nieswoiste choroby zapalne jelit,
• palenie papierosów i picie alkoholu,
• niewłaściwa dieta – dieta bogata w błonnik i niską zawartość tłuszczów nasyconych, może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworu, natomiast odwrotną zależność obserwuje się przy stosowaniu diety bogatej w czerwone i przetworzone mięsa.
• niska aktywność fizyczna,
• otyłość – osoby z prawidłową masą ciała mają mniejsze ryzyko wystąpienia raka jelita grubego niż osoby otyłe. Stwierdzono statystycznie istotną korelację pomiędzy nadwagą, wskaźnikiem masy ciała (body mass index – BMI) i zwiększonym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego, szczególnie u mężczyzn. Korelacji takiej nie stwierdzono u kobiet, co tłumaczy się różnicami w rozkładzie tkanki tłuszczowej u obu płci. Otyłość brzuszna, znacznie zwiększająca ryzyko rozwoju nowotworu, częściej obserwowana jest wśród mężczyzn.

Najczęstsze objawy raka jelita grubego to:

• bóle brzucha
• zmiana rytmu wypróżnień
• krew w stolcu
• osłabienie ogólne
• niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego
• utrata masy ciała i osłabienie

Objawy chorobowe raka jelita grubego są zależne od odcinka jelita, w którym umiejscowiona jest zmiana. Zmiana w okolicy wstępnicy, czyli w prawej połowie jelita grubego daje następujące objawy: stolec zmieszany z krwią lub ciemny, bóle w prawym podbrzuszu, wyczuwalny guz w prawej połowie jamy brzusznej, niedokrwistość. Zmiana w okolicy poprzecznicy daje następujące objawy: stolec zmieszany z krwią, bóle w centrum jamy brzusznej, niedokrwistość. Zmiana zlokalizowana w zstępnicy, czyli w lewej części jelita grubego: biegunki na przemian z zaparciami, jasnoczerwona krew na powierzchni stolca, zmienne pory wypróżnień, kolki, wzdęcia, stolec wąski (ołówkowaty). Zmiana zlokalizowana w końcowym odcinku jelita grubego, czyli w esicy lub odbytnicy daje następujące objawy: domieszka jasnoczerwonej krwi pokrywająca stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia, kolka jelitowa z potrzebą wypróżniania, bóle brzucha, bóle krocza.

Jak zapobiegać rakowi jelita grubego?

• utrzymuj prawidłową masę ciała – Twoje BMI (masa ciała/wzrost) powinno się mieścić
  w przedziale 18,5–24,9
• jedz zdrowo
• ruszaj się regularnie – aktywność fizyczna sprawia, że jelita lepiej pracują
• badaj się.

Od 2022 roku za realizację Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego będzie odpowiadał NFZ. Na chwilę obecną prowadzone są prace legislacyjne w tym zakresie. Jednocześnie prowadzony jest program „PROFILAKTYKA 40 PLUS”, do którego mogą się zgłosić pacjenci, u których występują czynniki ryzyka raka jelita grubego. Mogą oni wykonać badanie na krew utajoną w kale metodą immunochemiczną (iFOBT). Jeśli wynik badania jest pozytywny to pacjent zostanie skierowany na badanie kolonoskopowe w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej.